INFORMATOR DLA PRACOWNIKÓW NAUKOWO-DYDAKTYCZNYCH
Chronimy Twoją pracę!
Częstym efektem badań prowadzonych przez osoby związane z Uniwersytetem Łódzkim jest wiedza, technologia lub unikalne narzędzia, które mają ogromną wartość społeczną i komercyjną. Jako takie wymagają odpowiedniej ochrony, za którą odpowiada Centrum Transferu Technologii UŁ. Naszym zadaniem jest zabezpieczenie dóbr własności intelektualnej powstałych na uczelni – niezależnie od tego, kto jest ich twórcą: pracownicy naukowi, dydaktyczni, czy studenci.
Własność intelektualna może mieć wartość rynkową, być przedmiotem komercjalizacji lub podstawą przyszłych projektów badawczych i wdrożeniowych. Aby ją chronić możemy posługiwać się trzema głównymi reżimami prawnymi: prawem autorskim, prawami własności przemysłowej oraz tajemnicą przedsiębiorstwa. Każdy z nich działa nieco inaczej i odnosi się do ochrony różnych kategorii wyników pracy intelektualnej.
PRAWO AUTORSKIE - ochrona utworów
Prawo autorskie przysługuje z mocy ustawy twórcom utworów - czyli przejawów działalności twórczej o indywidualnym charakterze, utrwalonych w jakiejkolwiek postaci. Nie trzeba rejestrować ani zgłaszać utworu, by podlegał ochronie.
Przykłady w pracy akademickiej:
-
publikacje naukowe (artykuły, monografie),
-
materiały dydaktyczne (programy zajęć),
-
programy komputerowe,
-
bazy danych o twórczym charakterze,
-
grafiki, ilustracje, fotografie.
Prawa autorskie dzielą się na:
-
osobiste - niezbywalne, wieczyste (np. prawo do bycia oznaczonym jako autor),
-
majątkowe - przekazywalne poprzez sprzedaż lub licencję, są dziedziczone; trwają 70 lat od śmierci autora.
WŁASNOŚĆ PRZEMYSŁOWA - ochrona innowacji technicznych i oznaczeń geograficznych
Prawa własności przemysłowej pozwalają chronić wynalazki, konstrukcje techniczne, wygląd produktów, znaki identyfikacyjne, topografię układów scalonych oraz oznaczenia geograficzne.
PATENT - ochrona wynalazków
Dotyczy rozwiązań technicznych, które:
-
są nowe,
-
posiadają poziom wynalazczy,
-
nadają się do przemysłowego zastosowania.
Przykłady: nowa metoda analizy biologicznej, nowy związek chemiczny, innowacyjne urządzenie laboratoryjne, procedura diagnostyczna, biosensor, układ elektroniczny, szczep bakterii lub linia komórkowa, algorytm sterujący urządzeniem, system informatyczny o działaniu technicznym, modyfikacja aparatury badawczej wpływająca na jej funkcjonalność.
Patent zapewnia monopol na korzystanie z wynalazku przez określony czas, na określonym terytorium. Może zostać udzielony przez Urząd Patentowy RP, Europejski Urząd Patentowy lub w ramach procedury międzynarodowej (PCT).
Czas ochrony: do 20 lat od zgłoszenia, przy opłatach okresowych.
WZÓR UŻYTKOWY - ochrona prostszych rozwiązań technicznych
Dotyczy nowego i użytecznego rozwiązania o charakterze technicznym, dotyczącego kształtu, budowy lub zestawienia elementów przedmiotu.
Przykłady: ergonomiczne narzędzie, zmodyfikowany element aparatury, innowacyjna konstrukcja statywu.
Czas ochrony: do 10 lat.
WZÓR PRZEMYSŁOWY - ochrona wyglądu zewnętrznego
Chroni zewnętrzną postać produktu: linie, kontury, kształt, kolorystykę, fakturę itd. Nie dotyczy funkcji technicznych.
Przykłady: kształt opakowania, grafika logotypu, forma przyrządu dydaktycznego.
Czas ochrony: do 25 lat (5-letnie okresy).
ZNAK TOWAROWY
Chroni oznaczenia pozwalające odróżnić towary lub usługi jednego podmiotu od drugiego (nazwy, logotypy, symbole).
Przykłady: logo projektu naukowego, nazwa spin-offu uczelni.
Czas ochrony: 10 lat (z możliwością przedłużania).
TOPOGRAFIA UKŁADÓW SCALONYCH
Chroni oryginalne rozwiązania przestrzenne układów scalonych, obejmujące rozmieszczenie co najmniej jednego elementu aktywnego i połączeń między nimi. Ochronie podlegają układy elektroniczne zaprojektowane w sposób twórczy, nieznany publicznie i możliwy do odtworzenia jedynie przez specjalistów.
Przykłady: struktury pamięci RAM, chipy stosowane w telefonach komórkowych, mikrokontrolery w urządzeniach pomiarowych.
Czas ochrony: do 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym topografia została wprowadzona do obrotu lub zgłoszona do ochrony (w zależności od tego, co nastąpiło wcześniej).
OZNACZENIE GEOGRAFICZNE
Służy ochronie nazw produktów, które wskazują na jego pochodzenie z określonego obszaru geograficznego i co się z tym wiąże - posiadaniem przez produkt konkretnych cech, renomy lub jakości. Oznaczenia geograficzne mogą mieć charakter zwykły lub kwalifikowany.
Przykłady: oscypek, ser roquefort, Prosciutto di Parma
Ochrona wynika z krajowych i unijnych przepisów oraz konwencji międzynarodowych i służy przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji oraz podróbkom.
TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA
Nie wszystkie rezultaty badań naukowych warto lub można chronić w ramach procedur prowadzonych przez Urząd Patentowy. Wiele wyników prac może być skutecznie chronionych jako tajemnica przedsiębiorstwa, o ile:
-
nie są powszechnie znane,
-
mają wartość gospodarczą,
-
są poufne (odpowiednio zabezpieczone organizacyjnie i/lub technicznie).
Zwykle dotyczy to tzw. know-how, czyli praktycznej, specjalistycznej wiedzy (np. metody, procedury badawczej), która powstała w ramach działalności danej organizacji i posiada wartość gospodarczą. Jako tajemnicę przedsiębiorstwa chroni się czasami także dobra własności intelektualnej, które mogłyby być zgłoszone w procedurze patentowej, jednak ze względu na konieczność szybkiego wdrożenia, charakter rynku lub strategię biznesową organizacji nie jest to oczekiwane rozwiązanie.
Przykłady: unikalna procedura eksperymentalna, algorytm nienadający się do opatentowania, kod programu, który nie został upubliczniony.
Tajemnica przedsiębiorstwa to forma ochrony informacji, która ma umocowanie w polskim systemie prawnym - jej definicję zawiera art. 11 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Pojęcie to występuje również w kodeksie cywilnym i kodeksie karnym.
Ochrona tajemnicy nie wymaga rejestracji, ale wymaga działań zachowujących poufność (np. właściwego oznaczenia dokumentów, utworzenia stosownych haseł, zawarcia umów o poufności). Nawet rozmowy z firmami o potencjalnej współpracy mogą prowadzić do ujawnienia wartościowej, a nawet chronionej wiedzy. W takich sytuacjach CTT UŁ rekomenduje podpisanie umowy o poufności (NDA) i oferuje wsparcie przy jej przygotowaniu.